Skip to main content

Verzameling van het geschiedkundig dispuutgezelschap C.L.I.O.

 Collection
Identifier: UBA62

Scope and Contents

De verzameling van C.L.I.O. bestaat uit materiaal betreffende het hoger onderwijs in Amsterdam in al zijn aspecten. Het gaat om onderwerpen als het Athenaeum Illustre en de Universiteit van Amsterdam, het Remonstrants Seminarium, het Doopsgezind Seminarium, het Evangelisch-Luthers Seminarium en het Luthers Seminarium, het Collegium Medicum, de Klinische School, de Stadsbibliotheek, de Hortus Medicus, het Theatrum Anatomicum en het studentenleven. Met name het eerste onderwerp is ruim vertegenwoordigd.

De verzameling bestaat voor een belangrijk deel uit geschriften van en over hoogleraren (zoals redes, oraties en levensberichten), studentenalmanakken, portretprenten, topografische prenten (in 1888 circa driehonderd stuks), insignes en penningen, waaronder een veertigtal toegangspenningen voor de Hortus Botanicus en de zilveren gedenkpenning van het Athenaeum Illustre uit 1686. Daarnaast zijn er verschillende soorten documenten, brochures, wetten, tijdschriften, zegels en menu's.

In 1923 werd de verzameling van de zolder van het universiteitsgebouw gehaald en ondergebracht in de wachtkamer van lectoren en privaatdocenten. In 1928 kreeg de Historische Commissie haar eigen ruimte op de zolder van de Agnietenkapel. De collectie heeft zich daar tot 2005 bevonden.

De verzameling van C.L.I.O. vormt de basis van de historische verzameling van de Universiteit van Amsterdam en is er fysiek geheel in opgenomen.

Dates

  • ca. 1600-1916

Creator

Language of Materials

Nederlands en Latijn

Conditions Governing Access

Voor raadpleging is een bezoekers- of lenerspas van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam vereist.

Conditions Governing Use

Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.

Het materiaal wordt uitsluitend ter inzage gegeven.

Biographical / Historical

Het geschiedkundig dispuutgezelschap C.L.I.O., onder de zinspreuk 'Clius Luce Investigamus Obscura' (voorgelicht door de muze Clio, sporen wij na wat duister is) werd 9 februari 1882 opgericht als dispuut van het Amsterdamsch Studenten Corps (A.S.C.). Het stelde zich ten doel het beoefenen van de geschiedenis in haar gehele omvang. In april 1883 werd op voorstel van E.W. Moes een nieuwe activiteit in de dispuutwet opgenomen, namelijk het aanleggen van een bibliotheek (verzameling) betreffende de geschiedenis van het hoger onderwijs in Amsterdam in de ruimste zin van het woord. De belangrijkste verzamelaars werden Moes zelf, die later directeur van het Rijksprentenkabinet zou worden, en F.J.A.M. Wierdels, die in 1890 betrokken zou zijn bij de oprichting van het Amsterdamse studentenweekblad Propria Cures en later directeur zou worden van het dagblad De Tijd. Beiden werden ondersteund door de archivaris van het Gemeentearchief (nu Stadsarchief), N. de Roever Azn. Op 5 oktober 1888 werd de Commissie voor het beheer der verzameling van het geschiedkundig studenten-dispuut-gezelschap C.L.I.O. opgericht. In deze commissie namen plaats E.W. Moes, E.H. Krelage, E. Bonebakker, P. van Groningen en F.J.A.M. Wierdels.

Op 30 juni 1893 werd ten behoeve van de verzameling een zelfstandige vereniging opgericht, onder de naam 'Commissie tot beheer der verzameling van het geschiedkundig dispuutgezelschap C.L.I.O.' Naast Moes en Van Groningen behoorden tot de oprichters van deze vereniging L.M. de Jong Schouwenburg, D.L. Uijttenboogaart en R.S. van der Leij. De statuten werden op 8 juni 1894 koninklijk goedgekeurd. De vereniging verkreeg hierdoor rechtspersoonlijkheid en kwam in het bezit van de verzameling van het dispuutgezelschap C.L.I.O. De vereniging werd opgericht voor een periode van 29 jaar en 11 maanden. In de statuten werd opgenomen dat indien het niet mogelijk zou zijn een statutaire vergadering bijeen te roepen, de collectie aan de Universiteit van Amsterdam zou toekomen.

Extent

ca. 600 items

Abstract in Dutch

In 1883 startte het geschiedkundig dispuutgezelschap C.L.I.O. met het verzamelen van objecten uit de geschiedenis van het hoger onderwijs in Amsterdam in de ruimste zin van het woord. De collectie met materiaal vanaf de zeventiende tot de vroege twintigste eeuw omvat onder andere redes en oraties van hoogleraren, studentenalmanakken, portretprenten en topografische prenten, penningen en insignes, archiefstukken, documenten, brochures, wetten, tijdschriften, zegels en menu's. Deze collectie heeft aan de basis gelegen van de in 1923 opgerichte historische verzameling van de Universiteit van Amsterdam.

Abstract in English

In 1883 the debating society of students of history, CLIO, started collecting objects from the history of higher education in Amsterdam in the broadest sense of the word. The collection contains material from the seventeenth century until the early twentieth century. Among other things, there are speeches and inaugural lectures, student almanacs, portraits and topographic pictures, medals and badges, archival documents, brochures, laws, periodicals, stamps and menus. The collection was the starting-point of the historical collection of the University of Amsterdam which was started in 1923.

Physical Location

Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam

Other Finding Aids

  1. Catalogus van de Universiteit van Amsterdam.
  2. Handgeschreven catalogus van de historische collectie van het geschiedkundig dispuutgezelschap C.L.I.O. (incompleet), tot circa 1887.
  3. Standlijsten, 2006.

Custodial History

In de jaarverslagen van het dispuutgezelschap werd vóór 1888 regelmatig verslag gedaan van aanwinsten. In de gedrukte jaarverslagen van de Commissie voor het beheer van de verzameling over de jaren 1888-1889 en 1889-1890 is een uitgebreide lijst van aanwinsten opgenomen. Het (vrijwel geheel verloren gegane) kaartsysteem en de (nu incomplete) handgeschreven catalogus van de collectie zijn van rond dezelfde datum. Ze bevinden zich in het archief van het dispuutgezelschap. De verzameling was opgedeeld over elf categorieën, namelijk:

  1. I. Inrichtingen van Hoger Onderwijs vóór het Athenaeum Illustre
  2. II. Latijnsche scholen
  3. III. Athenaeum Illustre en Universiteit
  4. IV. Hulpinstellingen (1. Bibliotheek, 2. Hortus Botanicus)
  5. V. Remonstrants Seminarium
  6. VI. Seminarium der Doopsgezinden
  7. VII. Evangelisch-Luthers Seminarium
  8. VIII. Kweekschool van het Hersteld-Luthers Kerkgenootschap
  9. IX. Collegium Medicum en Chirurgijnsgilde
  10. X. Klinische School
  11. XI. Studentenleven

Zo mogelijk waren deze categorieën onderverdeeld in: a. Geschiedenis, b. Afbeeldingen der gebouwen, c. Portretten, levensberichten enz. De nummers van de categorieën, voorzien van een volgnummer, zijn op de meeste papieren objecten aangebracht. Ook zijn veel objecten van een C.L.I.O.-stempel voorzien. Uit een later op de objecten aangebrachte, doorlopende nummering kan afgeleid worden dat de verzameling uit circa 1200 nummers bestond. Het archief van de Commissie tot beheer der verzameling van het geschiedkundig dispuutgezelschap C.L.I.O., waarin zich overige informatie over de collectie moet hebben bevonden, is verloren gegaan.

In 1887 werd het archief van het wandelgezelschap Ahasverus aan C.L.I.O. overgedragen. Het archief werd later opgenomen in het archief van het Amsterdams Studenten Corps (A.S.C.). De verzameling werd in het academisch jaar 1888-1889 nogmaals uitgebreid: met het bruikleen van het archief van het medisch-militair studentencorps Mavors Medicator. Dit bruikleen werd later overgedragen aan de Medische Faculteit.

In datzelfde jaar werd er een zes meter brede etalagekast ter beschikking gesteld om de verzameling in te plaatsen, die al enkele jaren was ondergebracht in het universiteitscomplex aan de Oudemanhuispoort. De kast was in eerste instantie geplaatst in de zaal van het voormalige Museum Van der Hoop, tussen de promotiezaal en de senaatskamer. Korte tijd later werd de kast verplaatst naar de wachtkamer, aan de oostzijde van het universiteitsgebouw.

Ter gelegenheid van C.L.I.O.'s eerste lustrum werd in februari 1887 een driedaagse tentoonstelling van historische objecten georganiseerd, die in mei 1888 in uitgebreide vorm nogmaals te zien was in de vergaderzaal van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap in het Muntgebouw. Ook in 1892 werd een tentoonstelling georganiseerd, ter gelegenheid van het bezoek van koningin Emma en prinses Wilhelmina.

Immediate Source of Acquisition

In 1916 werd het dispuut, waaruit de leden van de Commissie tot beheer der verzameling werden gekozen, opgeheven. Volgens de statuten viel de verzameling op dat moment toe aan de Universiteit van Amsterdam. De verzameling lag in de daaropvolgende jaren onbeheerd op de zolders van het universiteitsgebouw. Ten behoeve van het beheer van de verweesde collectie werd op 19 december 1923 een commissie opgericht onder de naam 'Historische Commissie der Universiteit van Amsterdam, ingesteld in het bijzonder voor 't beheer en de uitbreiding van de verzameling C.L.I.O.' F.J.A.M. Wierdels en het A.S.C. deden op dat moment formeel afstand van hun rechten op deze verzameling.

Appraisal

Kort na de installatie van de Historische Commissie in 1923 werden alle dissertaties afgestoten, omdat zowel in de Universiteitsbibliotheek als in het Senaatsarchief al een volledige serie aanwezig was. In 1927 werd besloten alle geschriften van hoogleraren van na 1877 af te stoten. Korte tijd later ondergingen de geschriften van hoogleraren van vóór dat jaar wegens plaatsgebrek datzelfde lot. Al het materiaal betreffende de Latijnse scholen werd in de periode 1926-1928 geschonken aan de Stedelijke Gymnasia en de rector van het Barlaeus Gymnasium.

Accruals

De collectie is compleet overgedragen, aanvullingen zijn niet te verwachten.

Related Materials

Het archief van het Geschiedkundig Dispuutgezelschap C.L.I.O. bevindt zich in de Bijzondere Collecties. Het archief van Medisch Studentengezelschap Mavors Medicator , dat vanaf circa 1888 enige tijd in bruikleen was bij C.L.I.O., werd in 1930 door de Medische Faculteit in bruikleen gegeven aan de Historische Commisie en bevindt zich nu eveneens in de Bijzondere Collecties.

Het archief van het wandelgezelschap Ahasverus uit de periode 1855-1887, vanaf 1887 enige tijd in bruikleen bij C.L.I.O., bevindt zich tegenwoordig in het Stadsarchief Amsterdam, als onderdeel van het archief van het A.S.C.

Separated Materials

Enkele door de Historische Commissie afgestoten stukken betreffende de Latijnse scholen en gymnasia bevinden zich in de Archieven van scholarchen en curatoren en rector van de Latijnse school, curatoren van de openbare gymnasia en van de rector van het Stedelijke of Barlaeus Gymnasium, ondergebracht in het Stadsarchief Amsterdam (toegangsnr. 260).

Bibliography

  • I.H. van Eeghen. Inventarissen van archieven betreffende de Latijnsche School, het Athenaeum en gezelschappen van studenten aan het Athenaeum te Amsterdam. Amsterdam, 1946.
  • I.H. van Eeghen. De historische verzameling der Universiteit van Amsterdam (1923-1953). Amsterdam, [1953].
  • Marjolein Peters. Stageverslag 2006.
  • Jaar-Verslag door de kommissie voor het beheer der verzameling van het geschiedkundig studenten-dispuut-gezelschap Clius Luce Investigamus Obscura uitgebracht over den cursus 1888-1889. Amsterdam, 1889.
  • Statuten der Commissie tot beheer der verzameling van het Geschiedkundig Dispuutgezelschap C.L.I.O. [1894].
  • Geschiedenis van het Amsterdamsch studentenleven, 1632-1932. Amsterdam, 1932, p. 262, 273, 278, 287 en 293-298.

General

De redes en oraties kunnen worden aangevraagd met behulp van de Catalogus van de Universiteit van Amsterdam. Het overige materiaal kan worden aangevraagd bij de balie van de Onderzoekzaal.

Processing Information

Prenten, documenten, bouwtekeningen, penningen en zegels uit de historische verzameling van de Universiteit van Amsterdam werden vanaf 1990 beschreven in de catalogus van het Universiteitsmuseum. Dankzij de aangebrachte stempels konden 72 prenten en tekeningen van C.L.I.O. worden geïdentificeerd. In 2005 werden alle oraties en inaugurale redes uit de historische verzameling, waaronder die van C.L.I.O., beschreven in de Catalogus van de Universiteit van Amsterdam. In 2006 onderzocht Marjolein Peters in het kader van een stage het drukwerk en de handschriften in de verzameling van C.L.I.O. op stempels en herkenbare nummeringen. Een overzicht van de 161 objecten waarvan dankzij dit onderzoek vaststaat dat ze tot de verzameling behoren, is opgenomen in het stageverslag.

Title
Inventaris van de verzameling van het geschiedkundig dispuutgezelschap C.L.I.O. (ca. 1600-1916)
Author
M. van Roon
Date
2007
Description rules
International Standard for Archival Description - General
Language of description
Dutch; Flemish
Script of description
Latin
Language of description note
Nederlands

Repository Details

Part of the Allard Pierson Repository

Contact:
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland