Skip to main content

Bibliotheek van de ABOP

 Collection
Identifier: UBA28

Scope and Contents

De collectie heeft twee componenten: onderwijs en jeugdwelzijn. Van het onderwijs zijn alle aspecten er te vinden, met accenten op speciaal onderwijs, schoolorganisatie en (vooral naoorlogs) onderwijsbeleid; nauwelijks didactiek. Jeugdwelzijn is vertegenwoordigd met literatuur over opvoeding, gedepriveerde kinderen en problemen als alcoholisme, vagebondage, roken, luiheid en hygiëne. Ook kinderbescherming (met justitiële connotatie) krijgt ruime aandacht. Voor beide bovengenoemde componenten is psychologie belangrijk: een kwart van de collectie gaat erover. Opvallend is de brede oriëntatie op filosofie en maatschappij.

De collectie telt ruim 10.000 boeken, waaronder veel rapportliteratuur, en dekt de periode 1900-1970. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is een deel ervan verloren gegaan. Welk deel is niet duidelijk.

Dates

  • ca. 1900-1970

Creator

Language of Materials

Nederlands, Frans, Duits en Engels

Conditions Governing Access

Voor raadpleging is een bezoekers- of lenerspas van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam vereist.

Conditions Governing Use

Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.

Biographical / Historical

De ABOP (Algemene Bond voor Onderwijzend Personeel) is een vakbond voor onderwijzers van de openbare zuil. De ABOP kwam voort uit het Nederlands Onderwijzersgenootschap (NOG) uit 1842 en de Bond van Nederlandse Onderwijzers (BNO) uit 1890. Dat waren bonden van resp. hoofd- en hulponderwijzers, die zich vaak gedroegen als elkaars rivalen. Pas in 1946 fuseerden ze onder de naam Nederlandse Onderwijzersvereniging (NOV). Samen met enkele kleinere leraren- en onderwijzerverenigingen gingen ze in 1966 ABOP heten, de huidige Algemene Onderwijsbond (AOb).

Extent

ca. 10.000 items

Abstract in Dutch

De ABOP (Algemene Bond voor Onderwijzend Personeel, intussen Algemene Onderwijsbond) is een vakbond voor onderwijsgevenden van de openbare zuil. De bibliotheek van de ABOP is opgebouwd tussen 1905 en 1970 en telt ruim 10.000 banden op het gebied van onderwijs en jeugdwelzijn. Het belang van de bibliotheek is gelegen in de brede oriëntatie op het Nederlandse onderwijs, met name het onderwijsbeleid na 1945. Psychologie maakt een kwart van de collectie uit.

Abstract in English

The 'Algemene Bond voor Onderwijzend Personeel' (ABOP), nowadays 'Algemene Onderwijsbond', is a union for teachers at nondenominational schools. Its library was formed between 1905 and 1970 and includes more than 10,000 volumes concerning education and youth welfare. The significance of the library lies mainly in its broad focus on Dutch education. Approximately a fourth of the collection consists of works on psychology.

Physical Location

Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam

Other Finding Aids

  1. Fichecatalogus: er is een fichecatalogus op auteur en onderwerp op de Onderzoekzaal van de Bijzondere Collecties.
  2. Catalogus van de bibliotheek van het Bureau voor Kinderbescherming, deel 1: De lichamelijke bescherming van het kind. Amsterdam: Bureau voor Kinderbescherming, [ca. 1936]. Deel 2 niet verschenen.

Custodial History

Centraal Bureau voor Onderwijsadviezen

In 1905 besloot de BNO een bureau op te richten, waar de hoofdbestuurders en landelijke afdelingen van de Bond terecht konden voor informatie. Voor een slagvaardig beleid was het nodig te beschikken over de juiste informatie, die tot dan toe te afhankelijk was van het toeval en de kennis van bepaalde personen. Maar het Bureau was niet alleen voor beleidszaken bedoeld. Het zou ook studie-opdrachten uitvoeren, resulterend in adviezen. Zo werd het een mengvorm tussen een wetenschappelijk bureau en een bibliotheek- en documentatiecentrum. In 1906 begon het Bureau zijn werkzaamheden in de Constantijn Huygensstraat 118 te Amsterdam.

Bureau voor Kinderbescherming

De BNO organiseerde in 1913 een groot congres over kinderbescherming. Drie dagen lang kwamen in gloedvolle toespraken aan de orde: leerplicht, kinderarbeid, kindervoeding en -kleding. Uit de keuze van de onderwerpen blijkt al dat men kinderbescherming moest opvatten als het opkomen voor de belangen van het kind, zonder een directe associatie met justitie. Die belangen ziet men onder andere op het gebied van spel en sport, gezondheids- en vakantiekolonies en hygiëne, terwijl er ook aandacht is voor seksuele opvoeding, alcoholisme, roken, bioscoopbezoek ('bioscoopkwaad') en snoepen. Het congres was geslaagd en gaf aanleiding tot bezinning op mogelijkheden om meer voor het kind te doen. Zo ontving het hoofdbestuur van de BNO het voorstel om een bureau op te richten 'dat inlichtingen verschaft op het gebied van de bescherming van het kind van vóór de geboorte tot aan de volwassen leeftijd, zowel van het normale als van het abnormale kind in de ruimste zin van het woord'.

Beide collecties hebben schade geleden tijdens de Tweede Wereldoorlog: het knipselarchief en een deel van het boekenbezit zijn verloren gegaan; welk deel is niet duidelijk. Schenkingen van vooroorlogse boeken maakten dit slechts zeer ten dele weer goed.

Centraal Bureau voor Onderwijsadviezen en Kinderbescherming (CBOvK)

Tot 1950 opereerden het Centraal Bureau voor Onderwijsadviezen en het Bureau voor Kinderbescherming zelfstandig. Daarna gingen ze samen onder de naam Centraal Bureau voor Onderwijsadviezen en Kinderbescherming (CBvOK), gevestigd aan de Herengracht 56 in Amsterdam. Het was de basis van de ABOP-collectie.

In 1962 adviseerde een commissie aan het hoofdbestuur van de NOV (Nederlandse Onderwijzers Vereniging, voorloper van de ABOP) de bibliotheekfunctie van het CBvOK te verminderen ten gunste van de documentatiefunctie. Als belangrijkste reden daarvoor voerde de commissie de veranderende functie van de vakbeweging aan: vroeger was deze meer voorlichtend, nu lag het accent op het onderhandelen met en adviseren van de minister van onderwijs. Voor het vormen van hun standpunten moesten de bestuurders kunnen steunen op een goede documentatie-instelling, zoals in 1906 al de bedoeling was. De commissie wees er ook op dat de bibliotheek geheel bekostigd werd door de NOV, terwijl velen van buiten er gratis gebruik van maakten.

Vier jaar na dit advies, in 1966, viel het doek voor het CBvOK. Vervolgens nam de kersverse ABOP het over als de afdeling Bibliotheek en Documentatie. Conform het advies van de commissie richtte de afdeling zich op ondersteuning van het bestuurlijk apparaat. Het accent kwam op documentatie te liggen. De (oude) bibliotheek nam zeer veel plaats in en werd nu aanzienlijk minder vaak gebruikt.

Er was een fichecatalogus op auteur en onderwerp. De onderwerpsindeling, waarvan een overzicht beschikbaar is, was tamelijk gedetailleerd. Op enkele plaatsen was men begonnen met toepassing van de Universele Decimale Classificatie.

Immediate Source of Acquisition

In 1972 besloot het hoofdbestuur van de ABOP de collectie te schenken aan de Universiteitsbibliotheek Amsterdam, inclusief de fichecatalogus (systematisch en alfabetisch).

Appraisal

Voor informatie over het onderwijs in Nederland beveelt Idenburg in zijn standaardwerk Schets van het Nederlandse schoolwezen (1964) het Centraal Bureau voor Onderwijs en Kinderbescherming aan, de huidige ABOP-collectie. Hij noemt deze op de derde plaats, na de bibliotheek van het Ministerie voor Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen en die van het Centraal Bureau voor Statistiek. De waarde van de collectie ligt in de brede oriëntatie op het Nederlandse onderwijs in de periode 1900-1970. Een accent ligt op het onderwijsbeleid na 1945. Van alle discussies over onderwijsaangelegenheden tijdens de eerste kwart eeuw na de oorlog is hier de neerslag te vinden. Het gedeelte over het jeugdwelzijn is ontstaan door systematisch verzamelen en biedt een samenhangend beeld van de ontwikkelingen op dit gebied in Nederland. Het is deze samenhang die de collectie uniek maakt.

Accruals

De collectie is compleet overgedragen, aanvullingen zijn niet te verwachten.

Related Materials

In de Universiteitsbibliotheek zijn drie verwante collecties:

  1. De collectie van het Nederlandsch Schoolmuseum startte in 1877 met als doel nieuwe leer- en hulpmiddelen voor het onderwijs te verzamelen en beschikbaar te stellen. De collectie telt circa 98.000 banden uit de periode 1600-2000, waarvan 12.000 uit de negentiende eeuw. Circa 40% van het geheel betreft schoolboeken voor lager en middelbaar onderwijs, vooral Nederlandse drukken. Verder zijn er boeken te vinden over pedagogiek, psychologie en didactiek. Ook is er een groot aantal kinderboeken opgenomen, naast tijdschriften en een verzameling (wand)platen.
  2. De Bibliotheek van het Nutsseminarium voor Pedagogiek werd in 1926 in bruikleen gegeven en omvat zo'n 3000 boeken, voornamelijk gericht op onderzoek van het lager onderwijs. Opvallend is de grote aandacht voor psychologie: 20% van het totaal. De hele collectie is beschikbaar via de Catalogus van de Universiteit van Amsterdam.
  3. De Paedagogische Bibliotheek werd in 1867 opgericht door het Nederlandsch Onderwijzers-Genootschap (NOG) en in 1882 in bruikleen gegeven. De collectie omvat 19.000 boeken – voornamelijk schoolboeken voor lager en middelbaar onderwijs – en 300 tijdschriftabonnementen. Het laatste supplement op de catalogus verscheen in 1908. De hele collectie is beschikbaar via de Catalogus van de Universiteit van Amsterdam.

Bibliography

  • E.J. van Det. De Bond van Nederlandse Onderwijzers. Nieuwe uitgave van Zestig jaren bondsleven, deel 1 en 2. Bewerkt door Sjoerd Karsten en Henk van Setten. Amsterdam: SUA en ABOP, 1983.
  • Jaarboekje van de Bond van Nederlandsche Onderwijzers. Amsterdam, 1891-1929.
  • Het Bureau voor Kinderbescherming. Amsterdam: BNO, 1927.
  • Catalogus van de bibliotheek van het Bureau voor Kinderbescherming, deel 1: De lichamelijke bescherming van het kind. Amsterdam: Bureau voor Kinderbescherming, z.j. [ca. 1936]. Deel 2 niet verschenen.
  • Jaarverslag van het Bureau voor Kinderbescherming, 1943-1946.
  • Ph.J. Idenburg. Schets van het Nederlandse schoolwezen. Groningen, 1964.
  • Han van Almere. Centraal Bureau voor Onderwijsadviezen en 'Kinderbescherming' (1903-1966), 1978. Ongepubliceerd art.
  • J. Wolthuis. Onderwijsvakorganisatie. Overzicht van het optreden van de algemene vakorganisaties in en om het onderwijs. Amsterdam, 1981.

Processing Information

De collectie is als geheel geplaatst en niet bewerkt. Ze is niet opgenomen in de online catalogus.

Title
Beschrijving van de Bibliotheek van de ABOP (1900-1970)
Author
R. Jansma
Date
2009
Description rules
International Standard for Archival Description - General
Language of description
Dutch; Flemish
Script of description
Latin
Language of description note
Nederlands

Repository Details

Part of the Allard Pierson Repository

Contact:
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland